Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны Г. Мінск быў найбуйнейшым палітыка-адміністрацыйным, прамысловым і культурным цэнтрам Беларускай ССР, якая па колькасці насельніцтва складала каля 11 млн.чалавек.
Згодна з апошняй перадваеннай усесаюзнага перапісу насельніцтва ад студзеня 1939 года ў г. Мінску жылі 238 тысяч 772 чалавекі. У 1940 насельніцтва Мінска складала 250 тыс. чалавек, а па стане на Студзень 1941 года пражывала каля 300 тыс. чалавек. У той час тэрыторыя горада займала 65 кв. км. тэрыторыя Мінска была падзелена на тры адміністрацыйныя раёны, самы буйны-Варашылаўскі, Каганоўскі і сталінскі. Пасля вызвалення горада Менска Чырвонай Арміяй паводле звестак гарадской управы засталося 103 тысячы чалавек.
Паводле звестак ЧГК за гады акупацыі ў г. Менску было знішчана мірных грамадзян-326 423 чалавек.
У гады ваеннай акупацыі горада Менска на яго тэрыторыі былі створаныя канцэнтрацыйныя лагеры (лагеры для ваеннапалонных, грамадзянскага насельніцтва, месцы прымусовага ўтрымання насельніцтва):
лагер смерці «Трасцянец»;
у дэр. Дразды, у г. Мінску;
Мінскае гета;
шталаг №352 паблізу в. Масюкоўшчына;
шырокай (у цяперашні час вул. Куйбышава);
лагер на "Пярэспе"(паміж сучаснымі Старавіленскім трактам і вул.
Найбуйнейшым на тэрыторыі Беларусі месцам масавага знішчэння людзей у гады нямецка-фашысцкай акупацыі з'яўляўся Трасцянец. Па колькасці ахвяр ён займае чацвёртае месца пасля такіх сумна вядомых нацысцкіх лагераў смерці ў Еўропе, як Асвенцым, Майданек і Трэблінка.
У Трасцянцы загінулі савецкія ваеннапалонныя, яўрэі Беларусі і заходнееўрапейскіх дзяржаў, падпольшчыкі і партызаны, жыхары Мінска, арыштаваныя ў якасці заложнікаў.
Назва «Трасцянец» аб'ядноўвае некалькі месцаў масавага знішчэння людзей: урочышча Благовшина — месца масавых расстрэлаў; уласна лагер — побач з вёскай Малы Трасцянец у дзесяці кіламетрах ад Мінска па Магілёўскай шашы; урочышча Шашкоўка — месца масавага спалення людзей.
Благаўшчына
Восенню 1941 года ўрочышчы Благаўшчына на 11-м кіламетры Магілёўскай шашы, у паўтары кіламетрах ад вёскі Малы Трасцянец, было абрана акупантамі ў якасці месца знішчэння людзей.
Відавочцы, жыхары вёскі Малы Трасцянец, распавялі ў 1944 годзе членам надзвычайнай Дзяржаўнай камісіі па ўстанаўленні і расследаванні злачынстваў нямецка-фашысцкіх захопнікаў аб якія адбываліся на гэтым месцы расправах. На 9-м кіламетры Магілёўскай шашы размяшчаўся дарожна-будаўнічы ўчастак. У эшалонах або на машынах сюды прывозілі мірных грамадзян, разгружалі, перапісвалі каштоўныя рэчы, выдавалі копіі квітанцый. Да апошняга моманту падтрымлівалася бачнасць перасялення масы людзей на новае месца жыхарства і працы. З дарожна-будаўнічага ўчастка людзей перавозілі ў Благаўшчыну на аўтамашынах чорнага колеру з шчыльна закрытым кузавам. Расстрэльвалі ў загадзя падрыхтаваных доўгіх равоў, трупы закопвалі і ўтрамбоўвалі гусенічным трактарам.
Сведкі паказалі, што ахвярамі расстрэлаў былі мірныя савецкія грамадзяне, а таксама замежныя габрэі, якіх прывозілі ў Менск у спецыяльных транспартах. Першы эшалон прыбыў з Германіі з горада Гамбурга 10 лістапада 1941 года. У ім было дастаўлена 990 чалавек, большая частка якіх адразу была адпраўлена на знішчэнне ў Благаўшчыну, пакінутыя размешчаны ў мінскім гета, дзе з лета 1941 года знаходзілася каля 80 тысяч мясцовых габрэяў. Да канца лістапада 1941 года прыбыло яшчэ шэсць эшалонаў з Германіі, Чэхаславакіі і Аўстрыі. Вясной 1942 года дэпартацыя яўрэяў з Заходняй Еўропы аднавілася. Па некаторых дадзеных, яшчэ 16 эшалонаў прыкладна па тысячы чалавек у кожным прыбыло ў Мінск да наступлення зімы.
Антысеміцкая палітыка нацысцкай Германіі прадугледжвала знішчэнне 11 мільёнаў яўрэяў Еўропы. Планы "канчатковага рашэння яўрэйскага пытання" пачалі распрацоўвацца летам 1941 года, а 20 студзеня 1942 года кіраўнікі нацысцкай Германіі прынялі Ванзейскі пратакол. «У ходзе практычнага ажыццяўлення канчатковага рашэння габрэйскага пытання Еўропа будзе прочесана з захаду на усход», — гаварылася ў дакуменце. Праграма прадугледжвала стварэнне гета для канцэнтрацыі і ізаляцыі габрэяў і наступную іх дэпартацыю ў лагеры знішчэння, ланцуг якіх быў выбудаваны ва Усходняй Еўропе: Асвенцым, Трэблінка, Майданек... Самым усходнім пунктам у гэтым ланцугу стаў Мінск і яго прыгарад Малы Трасцянец.
Восенню 1943 года, калі стаў відавочны вынік вайны, гітлераўцы пачалі работы па знішчэнні слядоў сваіх злачынстваў. Асаблівая каманда СД, выкарыстоўваючы працу зняволеных мінскай турмы, раскапала і спаліла ў лістападзе-снежні 1943 года каля ста тысяч трупаў расстраляных ва ўрочышчы Благаўшчына. Жыхары бліжэйшых вёсак павінны былі даставіць да прызначанага месца некалькі тысяч кубічных метраў дроў. Прычым падчас гэтай працы працягвалася дастаўка партыямі і знішчэнне людзей з Мінска.
У ліпені 1944 года Мінская абласная камісія садзейнічання ў працы надзвычайнай Дзяржаўнай камісіі правяла расследаванне злачынстваў нямецка-фашысцкіх захопнікаў у Благаўшчыне, дзе былі выяўленыя 34 ямы-магілы, замаскіраваныя іглічнымі галінкамі. Некаторыя ямы дасягалі ў даўжыню 50 метраў. Пры частковым выкрыцці некалькіх магіл на глыбіні 3 метраў былі знойдзеныя абвугленыя чалавечыя косці і пласт попелу таўшчынёй ад 0,5 да 1 метра. Пад пластом попелу знаходзілася цёмна-бурая вадкасць. У некаторых ямах на дне былі выяўленыя разам з косткамі абвугленыя бярвёны і рэйкі. Вакол ям знаходзілася мноства грабянцоў, зубных пратэзаў, кашалькоў, кацялкоў і іншых рэчаў асабістага карыстання.
Лагер Трасцянец
Уласна лагер у ваколіцах вёскі Малы Трасцянец быў створаны Мінскай паліцыяй бяспекі і СД у пачатку 1942 года як працоўны лагер на 200 гектарах угоддзяў даваеннага калгаса ім. Карла Маркса для абслугоўвання дапаможнай гаспадаркі.
Рукамі ваеннапалонных тут быў пабудаваны дом для каменданта, памяшканні для аховы, гараж. Ад Магілёўскай шашы да лагера была пракладзеная нешырокая дарога, пасаджаныя па баках маладыя таполі.
Лагер меў агароджу з калючага дроту пад электрычным токам, вышкі для кругласутачнай аховы, узброенай кулямётамі і аўтаматамі, папераджальныя надпісы на нямецкай і рускай мовах: «Уваход у лагер забараняецца, без папярэджання будуць страляць!».
Да мая 1942 года на тэрыторыі лагера было створана вялікая гаспадарка па вытворчасці прадуктаў харчавання. Працавалі таксама млын, лесапільня, слясарная, сталярная, шавецкая, Кравецкая і іншыя майстэрні, якія задавальнялі патрэбы акупантаў.
Як успаміналі нешматлікія тыя, што засталіся ў жывых зняволеныя, умовы жыцця і працы ў лагеры былі цяжкімі. Ваеннапалонныя і грамадзянскія вязні спачатку размяшчаліся ў хляве на мокрай саломе або ў скляпах. Пазней былі пабудаваныя баракі з сырых дошак. Кармілі адходамі з кухні падсобнай гаспадаркі. Самавольства ахоўнікаў, расстрэлы зняволеных сталі буднямі лагера.
Усе гады акупацыі Трасцянец з'яўляўся месцам фізічнай расправы з менскімі падпольшчыкамі і партызанамі. Спачатку арыштаваных заключалі ў турму на вуліцы Валадарскага. Пасля допытаў і катаванняў іх адпраўлялі ў лагер на вуліцы Шырокай, адтуль — у Трасцянец. Такім шляхам прайшоў вядомы лекар Е. В. Клумаў, ганараваны пасмяротна звання Героя Савецкага Саюза, а таксама Е. М. Зубковіч, Е. і.Загорская, О. Ф. Дерибо, Е. В. Гудовіч і многія іншыя ўдзельнікі антыфашысцкага падполля.
Падчас масавых карных акцый у мэтах адплаты і прымірэння непакорлівага горада гітлераўцы арыштоўвалі мірных жыхароў у якасці закладнікаў.
Вось некалькі фактаў з жыцця акупаванага Менска. 6 верасня 1943 года падпольшчыкі ўзарвалі сталовую СД. 8 верасня паліцыя акружыла жылыя кварталы вуліц 1-й і 2-й арктычнай і Беламорскай, пагрузіла жыхароў на машыны і забрала ў Трасцянец. На наступны дзень у горадзе з'явіліся аб'явы, што ў якасці закладнікаў расстраляна 300 чалавек.
Начальнік паліцыі парадку Беларусі Э. Герф, які прадстаўляў на Менскім судовым працэсе ў 1946 годзе ў якасці абвінавачанага ў злачынствах супраць грамадзянскага насельніцтва, паказаў, што 600 чалавек былі арыштаваныя ў сувязі з выбухам у сталовай і расстраляныя ў Трасцянцы. Па сведчаннях жа мінчукоў на працэсе і газеты падпольнага гаркама КП (б)Б "Мінскі Бальшавік «ад 2 Лістапада 1943 года,»звыш адной тысячы жыхароў горада былі расстраляныя ў Трасцянцы ў двух вялікіх ям".
У ноч на 22 верасня 1943 года ў Мінску быў забіты генеральны камісар Беларусі В. Кубе. Паліцыя правяла аблавы ва ўсіх раёнах горада. Арыштаваныя, некалькі тысяч чалавек, у тым ліку дзеці і старыя, былі вывезены ў Трасцянец і затым расстраляныя. Па прызнанні падсудных на Мінскім працэсе, у абловах было "схоплена і расстраляна 2 тысячы чалавек і значная колькасць заключана ў канцлагер". Сведкі ж С. А. Шкарупскі і П. Л. Матусевіч паказалі, што пасля знішчэння В. Кубе ў горадзе было арыштавана больш за 5 тысяч чалавек.
"Дзейнасць" фабрыкі смерці ў Трасцянцы не спынялася ні на хвіліну. Напярэдадні адступлення гітлераўцаў яна запрацавала на ўсю моц.
У канцы чэрвеня 1944 года, за некалькі дзён да вызвалення Мінска Чырвонай Арміяй, на тэрыторыі лагера ў былым калгасным хляве было расстраляна, затым спалена 6,5 тысяч зняволеных, прывезеных з турмы па вуліцы Валадарскага і лагера па вуліцы Шырокай. Выратаваліся толькі двое-Сцепаніда Савінская і Мікалай Валахановіч.
Шашкоўка
Восенню 1943 года за паўкіламетра ад вёскі Малы Трасцянец гітлераўцы пабудавалі печ для спальвання трупаў расстраляных людзей. Яна ўяўляла сабой выкапаную ў зямлі яму з адлогім падыходам да яе, абгароджаную калючым дротам і шчыльным дашчаным плотам вышынёй тры метры. На дне ямы былі выкладзеныя паралельна шэсць рэек даўжынёй дзесяць метраў, па — над рэек-жалезная рашотка.